Towarzyszy nam codziennie, w każdej minucie i sekundzie naszego życia. Jest z nami zarówno kiedy się złościmy, jak również wtedy, gdy zachowujemy stoicki spokój. Mowa oczywiście o oddechu – najważniejszej czynności dla naszego organizmu, która jest całkowicie niezależna od naszej woli. Oczywiście w warunkach naturalnych – w chwilach „zagrożenia” organizm ma swoje tricki, żeby zminimalizować zużycie energii, na oddychanie również.
Oddechowy układ jest jednym z najważniejszych układów w naszym organizmie. Odpowiada on za dostarczenie tlenu do nawet najmniejszych, najodleglejszych komórek w naszym ciele dając im ten drogocenny pierwiastek chemiczny. Dochodzi tam do wymiany gazowej, czyli wszystko co niekoniecznie nadaje się do wtórnego użycia w naszym organizmie zostaje wydalone i nasz organizm zapomina o tych niechcianych resztkach. Układ oddechowy to nie tylko płuca – to zdecydowanie więcej skomplikowanych połączeń niewidocznych na co dzień gołym okiem, jednak istotnych w całym procesie jakim jest oddychanie. Co najważniejsze, uczestniczą w tym procesie zarówno części miękkie (płuca, oskrzela, tchawica), ale też mięśnie oddechowe oraz elementy kostne (klatka piersiowa, żebra, mostek). W prawidłowym oddychaniu ważna jest również współpraca pomiędzy wszystkimi strukturami – zarówno miękkimi, jak i twardymi. O tym i o innych zależnościach w poniższym artykule.
Zacznijmy od najważniejszego – zbudowane na szkielecie!
[b]Szkielet, jak sama nazwa wskazuje jest czymś w rodzaju bazy – organizm potrzebuje wsparcia, na którym może zbudować swoje całe królestwo. W przypadku układu oddechowego tym wsparciem będzie klatka piersiowa, na którą składają się żebra, których jest 12 par, mostek oraz obojczyki. Wszystko wzmocnione jest więzadłami oraz stawami, by cała konstrukcja stanowiła pewne i stabilne rusztowanie dla mięśni.[/b]
W naszym organizmie możemy znaleźć 12 par żeber, na które składają się: żebra prawdziwe, rzekome oraz wolne. Żebra prawdziwe łączą się bezpośrednio i obustronnie z mostkiem, rzekome zaś pośrednio przez siódme żebro również łączą się z mostkiem. Ostatnie żebra, wolne nie są połączone w żaden sposób z mostkiem. Tylna strona klatki piersiowej należy do połączeń żeber z kręgosłupem, czyli stawów żebrowo – kręgowych. Głowa żebra łączy się z dołkami żebrowymi trzonów kręgów piersiowych oraz krążka międzykręgowego. Obecne jest tam również połączenie guzka żebra z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego.
Mostek jest płaską kością, na której wyróżnia się rękojeść, trzon i wyrostek mieczykowaty. W budowie można stwierdzić obecność miejsc, do których przyczepiają się żebra prawdziwe. Połączenia żeber z mostkiem to chrząstkozrosty.
Ważny aspekt dla układu oddechowego – mięśnie!
Mięśnie są bardzo ważnym przystankiem w działaniu całego układu oddechowego tak, jak powinien. Nieprawidłowa praca klatki piersiowej i zmiana toru oddechowego nierzadko jest związana właśnie z zaburzoną pracy niektórych mięśni oddechowych. Najważniejszym mięśniem, który odpowiada za oddychanie jest przepona, jednak równie ważne są mięśnie międzyżebrowe zlokalizowane w przestrzeniach międzyżebrowych, jak sama nazwa mówi pomiędzy żebrami.
Niektóre mięśnie klatki piersiowej położone są głębiej i są mniej dostępne w terapii manualnej, do innych dostęp jest jak „na talerzu”. Warstwa powierzchowna ścian klatki piersiowej utworzona jest przez skórę, tkankę podskórną i powięź piersiową, która otula warstwę środkową klatki piersiowej.
W warstwie środkowej klatki piersiowej znajdują się mięśnie powierzchowne klatki piersiowej (te namacalne) oraz powierzchowne mięśnie grzbietu. Zajmijmy się jednak mięśniami klatki piersiowej, choć te drugie mają również istotny wpływ na funkcjonowanie mięśni klatki (organizm człowieka jest jednolitą całością). Mięśnie, o których mowa powyżej to: piersiowy większy, piersiowy mniejszy, zębaty przedni oraz podobojczykowy. Są to mięśnie, które są pomocniczymi mięśniami oddechowymi – rezerwa, którą organizm musi mieć w przypadku swojego kryzysu.
Warstwa głęboka ścian klatki piersiowej kryje mięśnie własne klatki piersiowej, do której są zaliczane: mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne oraz zewnętrzne, mięśnie podżebrowe, mięsień poprzeczny klatki piersiowej oraz powięź wewnątrzpiersiowa. Ułożenie poszczególnych mięśni ma wpływ na ruchy klatki piersiowej podczas oddychania.
Najwięcej uwagi należy oddać królowej wśród wszystkich mięśni oddechowych, czyli przeponie. Jest ona mięśniem, który zawiaduje całym procesem oddychania, ponieważ jest aktywna zarówno podczas wdechu, jak i wydechu. Zaczynając od samego początku, przepona wywodzi się z mięśni szyi, ponieważ podczas rozwoju zarodkowego jej unerwienie wychodzi ze splotów szyjnych. Mimo to wiedzie prym pośrodku tułowia idealnie rozdzielając jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Ma dwie części – tę mięśniową oraz ścięgnistą, jaką jest środek ścięgnisty przepony, który jest zarazem jej przyczepem. Część właściwą, mięśniową można podzielić jeszcze na 3 części – mostkową, żebrową oraz lędźwiową, w zależności od miejsca jej przyczepu. Przepona jest najważniejszym mięśniem z uwagi na jej skomplikowaną funkcję – skurcz przepony powoduje jej obniżenie podczas wdechu, zaś podczas rozkurczu przepony podciąga się ona do góry i uwalnia powietrze z płuc, następuje wtedy wydech.
